“ข้าน้อย ไม่ทราบเรื่องนี้มาก่อน ขอหัวหน้าทั้งหลายโปรดอภัยให้ข้าน้อยด้วย”
หากย้อนเวลากลับไปได้ ผมอยากจะถือดอกไม้ธูปเทียนไปขอขมาหัวหน้า เพราะสูตร IF และสูตรอื่นที่เกี่ยวข้องกับการตัดสินใจในแฟ้ม Excel ที่ผมสร้างขึ้นในสมัยทำงาน อาจจะใช้ตัดสินใจผิดพลาดได้เสมอ
ฝ่ายบัญชีปิดงบไม่ได้เสียที เพราะสูตร IF ให้คำตอบที่เป็นเท็จโดยไม่รู้ตัว บางวันยอดเดบิตกลายเป็นเครดิต บางวันก็กลับกันเสียอีก ทั้งๆที่กำหนดเงื่อนไขในสูตรไว้ถูกต้องแล้วก็ตาม
บริษัทต้องเสียหน้าเมื่อส่งจดหมายไปทวงหนี้ลูกค้าที่จ่ายขำระเงินครบไปตั้งนานแล้ว ทั้งๆที่เห็นกับตาว่ามียอดคงเหลือเท่ากับ 0 แต่ Excel บอกว่าลูกค้ารายนี้ยังติดหนี้อยู่เลย
ผมเคยทำงานในฝ่ายวิจัยและวางแผน ธนาคารไทยพาณิชย์แล้วย้ายมาเครือเจริญโภคภัณฑ์ CP ทำงานเป็น Planning Analyst ต้องจับตัวเลขหลักแสนล้านบาทในโครงการโทรศัพท์ซึ่งเป็นบริษัท True ในปัจจุบัน หลังจากนั้นจึงออกมาทำงานในระดับบริหารดูแลสายงานบัญชี ธุรการและบุคคลให้กับบริษัทอสังหาริมทรัพย์ ต้องเกี่ยวข้องกับสูตร IF, VLookup, Match, และ Index ซึ่งใช้ในการวางแผนและตัดสินใจตลอดเวลา แต่ไม่เคยทราบเลยว่าตัวเลขใน Excel ที่ได้จากการคำนวณนั้นห้ามรีบนำไปใช้กับสูตรเหล่านี้ เพราะค่าที่เกิดจากการคำนวณใน Excel อาจผิดเพี้ยนไปจากค่าที่แสดงออกมาให้เห็น
หลังจากเปลี่ยนงานมาเป็นอาจารย์สอน Excel ได้พักหนึ่ง กำลังจะสร้างหลักสูตรด้านเครื่องมือวัดเพื่อใช้ในการ calibration ซึ่งต้องใช้ Excel คำนวณอย่างละเอียด จึงจำเป็นต้องศึกษาค้นคว้าในเรื่องเหล่านี้เพิ่มเติม ได้พบเรื่องราวที่น่าตกใจว่า ตัวเลขที่เกิดจากการคำนวณไม่ว่าจะบวกลบคูณหารหรือคำนวณโดยใช้สูตรมาตรฐานที่ Excel มีอยู่ สามารถคำนวณให้คำตอบที่เพี้ยนมากไปบ้างหรือน้อยไปบ้างได้เสมอ เช่น เมื่อคำนวณ =22.3-22.2 ซึ่งจะเห็นคำตอบแสดงในเซลล์เป็น 0.1 แต่เมื่อแกะดูค่าที่แท้จริงจึงพบว่ามีค่าเท่ากับ 0.100000000000001
อย่านึกว่าค่าเพี้ยนเพียงเล็กน้อยไม่เป็นไร เพราะเมื่อนำไปใช้กับสูตร IF เพื่อตรวจสอบว่าเท่ากับ 0.1 หรือไม่ จะพบว่าไม่เท่ากับ 0.1 เนื่องจาก Excel ไม่เคยโกหกใคร แม้จะมีค่าต่างกันนิดเดียวก็ยังถือว่าต่างกัน เมื่อนำค่าใดๆที่เกิดจากการคำนวณไปใช้ต่อกับสูตร IF ก่อนอื่นจำเป็นต้องปรับค่าด้วยสูตร Round เพื่อทำให้มีค่าตามที่ต้องการจริงๆก่อนเสมอ จากนั้นจึงค่อยใช้คำสั่ง Format ปรับการแสดงตัวเลขตามต้องการ
ทุกคนที่ใช้สูตร IF ต้องเรียนรู้เรื่องความเพี้ยนนี้เสมอ ถือเป็นเรื่องที่ขาดไม่ได้ ใครก็ตามที่จะแนะนำสูตร IF ห้ามลืมสอนประเด็นเรื่องความเพี้ยนและวิธีแก้ไขนี้อย่างเด็ดขาด และห้ามรีบใช้ Format ก่อนโดยที่ยังไม่ได้ใช้สูตรปรับค่าให้ถูกต้อง
นี่เป็นเพียงตัวอย่างหนึ่งเท่านั้น ยังมีการคำนวณซึ่งทำให้เกิดค่าเพี้ยนได้อีกหลายวิธีและสามารถแก้ไขให้ถูกต้องด้วยสูตรอื่นนอกเหนือจาก Round ได้อีก
